Thời gian qua, nhiều tàu thuyền trên biển bị nạn gây thiệt hại nặng nề về người và phương tiện. Một trong những nguyên nhân mà tàu bị nạn không được hỗ trợ kịp thời là do chưa được trang bị đầy đủ các thiết bị thông tin vệ tinh hoặc người điều khiển tàu chưa khai thác, sử dụng một cách hợp lý các thiết bị thông tin đó trong tình huống nguy cấp.

Trong hàng hải, thông tin cứu nạn được ưu tiên hàng đầu tại các cơ quan chức năng xử lý cứu nạn. Từ các thông tin này, công việc cứu nạn tàu sẽ được xử lý nhanh chóng và có hiệu quả nhất. Do vậy, việc phát báo động cấp cứu cần kịp thời và nó đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tàu bị nạn. Đồng thời, các bản tin cảnh báo hàng hải, cảnh báo sóng thần, thông tin về luồng lạch nguy hiểm… được các đài phát liên tục ra tàu, đây là những thông tin thực sự cần thiết giúp tàu có thể phòng tránh tai nạn, đề phòng những tình huống bất trắc xảy ra trong suốt hải trình.

Hệ thống thông tin vệ tinh Inmarsat.

Các thiết bị thông tin vệ tinh trang bị trên tàu theo chuẩn của Hệ thống cứu nạn và an toàn hàng hải toàn cầu (GMDSS) bao gồm: Inmarsat-C, Inmarsat mini-C, Inmarsat-B, Inmarsat F77, phao định vị vị trí EPIRB. Trong đó, Inmarsat-C và Inmarsat mini-C là 2 thiết bị quen thuộc thường được lắp đặt ngay trên buồng điều khiển. Vị trí lắp đặt này tạo điều kiện thuận lợi cho việc thao tác vận hành sử dụng. Trên mặt các thiết bị đều có hướng dẫn cách gửi thông tin cứu nạn về bờ. Thông tin cấp cứu có thể soạn trước khi gửi hoặc trong trường hợp khẩn cấp chỉ cần nhấn và giữ các phím được chỉ dẫn trong 5 giây thì thông tin cứu nạn cần thiết sẽ được gửi đi ngay. Ngoài ra, thiết bị này còn thu các bức điện cảnh báo được phát trực tiếp từ các đài bờ. Các cảnh báo bao gồm: cảnh báo sóng thần, cảnh báo nguy hiểm về luồng lạch, cảnh báo về bão lốc, dự báo thời tiết biển, thông tin cấp cứu khẩn cấp… Các thông tin này nhằm giúp cho tàu thuyền phòng tránh được các nguy hiểm trên tuyến đi cũng như trợ giúp tàu khác gặp nạn ở gần vị trí tàu mình. Các đài bờ sẽ phát thông tin về cảnh báo an toàn hàng hải theo chu kỳ thời gian, riêng thông tin trợ giúp tàu bị nạn sẽ được phát ngay khi nhận được thông báo cấp cứu từ tàu bị nạn và chỉ dừng lại khi tàu bị nạn đó đã an toàn.

Thiết bị Inmarsat-B và Inmarsat F77 dùng để thông tin cứu nạn sử dụng dịch vụ bằng thoại. Khi tàu gặp nguy hiểm, người sử dụng chỉ cần nhấn nút báo động cấp cứu trên thiết bị Inmarsat-B và F77 trong 5 giây. Ngay lập tức, một kênh thông tin thoại cấp cứu được thiết lập nối giữa tàu và bờ. Do phương thức thoại cho nên việc thông tin sẽ được nhanh chóng, chính xác, phục vụ cho công tác cứu nạn tiếp theo. Ngay khi các đài bờ nhận được thông tin cấp cứu từ tàu, thông tin này sẽ được chuyển ngay tới các trung tâm tìm kiếm cứu nạn quốc gia của các đài bờ mà thiết bị đã chọn để sử dụng. Khi xác nhận chính xác thông tin, các phương án cứu nạn sẽ được diễn ra ngay sau đó như điều động các thiết bị cứu nạn ra trợ giúp tàu, phát cảnh báo cứu nạn cho các tàu ở gần vị trí tàu bị nạn, nhằm đảm bảo việc cứu nạn là nhanh chóng và hiệu quả nhất. Đối với vị trí tàu gặp nạn ngoài lãnh thổ nước ta, Trung tâm tìm kiếm cứu nạn của Việt Nam sẽ liên hệ trực tiếp với Trung tâm tìm kiếm cứu nạn của quốc gia nơi mà tàu bị nạn tại đó để được trực tiếp hỗ trợ.

Cán bộ kỹ thuật của Đài Thông tin duyên hải Đà Nẵng hướng dẫn ngư dân sử dụng thiết bị thông tin vệ tinh trên tàu.

Đối với thiết bị định vị vị trí bằng vô tuyến EPIRB, thiết bị này thường được lắp đặt trên 2 mạn tàu. Thiết bị có 2 cơ chế hoạt động, đó là cơ chế hoạt động tự động và nhân công. Đối với chế độ tự động, khi chịu tác động của áp lực nước ở độ sâu khoảng 4 m thiết bị sẽ tự động phát tín hiệu lên vệ tinh. Ở chế độ nhân công, người sử dụng có thể tự kích hoạt cho thiết bị hoạt động. Thông tin gửi về từ thiết bị này là mã nhận dạng tàu, vị trí, thời gian phát, người sử dụng có thể mang theo nó trên người sẽ giúp cho công tác tìm kiếm cứu nạn được chính xác.

Trong số các thiết bị trên đây, Inmarsat-C và EPIRB là hai thiết bị quan trọng và thông dụng nhất trên tàu. Do vậy, khi tàu gặp nguy hiểm, phát thông tin cấp cứu từ các thiết bị thông tin liên lạc là những việc làm ưu tiên hàng đầu trong quá trình xử lý tình huống nguy cấp và bất cứ thành viên nào trên tàu cũng có thể dễ dàng kích hoạt chế độ báo động cấp cứu.

Trong những năm gần đây đã xảy ra nhiều vụ tai nạn do thiên tai cũng như do chính người điều khiển tàu gây ra. Tuy nhiên, công tác an toàn hàng hải trên tàu vẫn còn hạn chế. Nhằm giảm thiểu tối đa những thiệt hại, tàu thuyền nên được trang bị đầy đủ các thiết bị thông tin vệ tinh, đồng thời người đi biển cần sử dụng thành thạo các phương tiện sẵn có để xử lý tình huống bị nạn khi hành trình trên biển.