(Canhsatbien.vn) - 

Thời gian vừa qua, tình trạng tàu cá và ngư dân Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài, bị lực lượng chức năng nước ngoài xua đuổi, bắt giữ, xử phạt có xu hướng gia tăng. Thực trạng này không chỉ ảnh hưởng đến đời sống kinh tế mà đến cả tính mạng của ngư dân và gây khó khăn cho công tác quản lý của các lực lượng chức năng, trong đó có Lực lượng Cảnh sát biển.

Thống kê của các cơ quan chức năng cho thấy, chỉ tính riêng từ đầu năm 2017 đến nay đã xảy ra 196 vụ/425 tàu với gần 2.000 ngư dân của các tỉnh, thành phố: Bà Rịa - Vũng Tàu, Quảng Ngãi, Kiên Giang, Bình Định, Khánh Hòa, Cà Mau, Bến Tre, Phú Yên, Bình Thuận, Hải Phòng, Tiền Giang bị các lực lượng chức năng nước ngoài kiểm soát, xua đuổi hoặc bắt giữ, xử phạt (tăng 81 vụ/143 tàu so cùng kỳ năm 2016). Trong đó, Trung Quốc kiểm soát, xua đuổi 60 vụ/95 tàu/191 ngư dân; Campuchia kiểm tra, bắt giữ 49 vụ/105 tàu/345 ngư dân; Thái Lan kiểm tra, bắt giữ 19 vụ/59 tàu/224 ngư dân; Malaysia kiểm tra, bắt giữ 24 vụ/43 tàu/427 ngư dân; Indonesia kiểm tra, bắt giữ 40 vụ/111 tàu/506 ngư dân; Brunei bắt giữ 01 vụ/01 tàu/10 ngư dân; Philippines kiểm tra, bắt giữ 02 vụ/02 tàu/17 ngư dân...
Đáng chú ý, tại vùng biển các quốc đảo ở Thái Bình Dương, cũng ghi nhận sự gia tăng các vụ việc ngư dân Việt Nam vi phạm, bị lực lượng chức năng các nước bắt giữ, xử lý (6 tháng đầu năm 2017 đã xảy ra 9 vụ/16 tàu/245 ngư dân, tăng 07 tàu/121 ngư dân so với cùng kỳ năm ngoái). Điển hình như: Australia bắt giữ, xử lý 3 vụ/4 tàu/59 ngư dân; Solomon 1 vụ/3 tàu/45 ngư dân; New Caledonia (lãnh thổ hải ngoại của Pháp) 4 vụ/6 tàu/90 ngư dân; Papua New Guinea 1 vụ/3 tàu/ 51 ngư dân. Thời gian gần đây, phía Pháp cho rằng các hoạt động đánh bắt hải sản trái phép của ngư dân Việt Nam tại vùng biển New Caledonia ngày càng tăng, đáng chú ý, các tàu vi phạm sẵn sàng chạy trốn, thậm chí chống trả lực lượng chức năng khi bị truy đuổi. Trước tình hình này, chính quyền New Caledonia và Lực lượng Hải quân Pháp đã được lệnh bắn chìm tất cả các tàu khai thác trái phép trong thời gian tới.

Cảnh sát biển Việt Nam tiếp nhận ngư dân bị các lực lượng chức năng Indonesia bắt giữ. 

Theo đánh giá chung của Cục Nghiệp vụ và Pháp luật Cảnh sát biển, tình hình tàu cá, ngư dân Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài khai thác hải sản trái phép ở khu vực ASEAN giảm, đặc biệt là tại Thái Lan, Malaysia, nhưng tăng lên ở khu vực các quốc đảo ở Thái Bình Dương và vùng biển chồng lấn với Indonesia. Lực lượng chức năng Indonesia đã nhiều lần truy đuổi, bắt giữ, sử dụng vũ khí bắn vào tàu cá, ngư dân Việt Nam tại khu vực vùng biển cách Bắc đường phân định thềm lục địa Việt Nam - Indonesia từ 12 hải lý, gây thiệt hại lớn về sức khỏe, tài sản của ngư dân. Đặc biệt, tình trạng ngư dân Việt Nam xâm phạm vùng biển nước ngoài gia tăng đã làm phức tạp thêm tình hình, ảnh hưởng đến quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam với các nước và công tác đối ngoại của Đảng, Nhà nước ta; gây tác động không tốt đến việc xuất khẩu thủy sản của Việt Nam vào thị trường thế giới và làm xấu hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế.
Nguyên nhân khách quan của tình trạng gia tăng vi phạm vùng biển nước ngoài của tàu cá Việt Nam là do một số nước trên Biển Đông chưa phân định các vùng chồng lấn, tranh chấp. Trong thời gian qua, các nước này đã tăng cường tuần tra, kiểm soát, bắt giữ, xử lý gắt gao các tàu đánh cá ở vùng biển này để khẳng định chủ quyền. Bên cạnh đó, nước ngoài đã tăng cường các lực lượng chấp pháp, áp dụng các biện pháp mạnh đối với tàu cá ngư dân Việt Nam để thực hiện lệnh “Cấm biển” vô căn cứ, làm ngư trường đánh bắt ngày càng co hẹp. Nguyên nhân chủ quan là do một bộ phận ngư dân thiếu ý thức chấp hành pháp luật Việt Nam và luật pháp quốc tế; ý thức tôn trọng chủ quyền vùng biển các nước chưa cao, biết nhưng vẫn cố tình vi phạm, đặt nặng về lợi ích kinh tế; công tác quản lý tàu cá bằng hệ thống định vị hiện đại chưa theo kịp thực tế, thiếu chế tài xử lý tàu cá vi phạm... Đáng chú ý, gần đây đã nổi lên tình trạng tàu cá Việt Nam sử dụng thiết bị nhận dạng AIS và cài đặt mã nhận dạng của Trung Quốc, sử dụng biển số giả của Malaysia để đi đánh bắt bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài, gây khó khăn cho công tác quản lý tàu thuyền của cơ quan chức năng.
Để ngăn chặn, giảm thiểu và chấm dứt tình trạng tàu cá và ngư dân Việt Nam khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài, cần phải có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến địa phương với các giải pháp quyết liệt, đồng bộ và sự chung sức, đồng lòng của các lực lượng chức năng hoạt động trên biển trong việc quản lý chặt ngư trường, phương tiện; xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm; tuyên truyền, giáo dục pháp luật cho ngư dân...
Là lực lượng chuyên trách của Nhà nước thực hiện chức năng quản lý về an ninh, trật tự an toàn và bảo đảm việc chấp hành pháp luật của Việt Nam cũng như các điều ước quốc tế có liên quan mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc tham gia trên các vùng biển và thềm lục địa của nước của Việt Nam, thời gian qua, Đảng ủy, BTL Cảnh sát biển đã lãnh đạo, chỉ đạo các đơn vị tổ chức quán triệt và thực hiện nghiêm các chỉ thị, công điện của Thủ tướng Chính phủ về việc ngăn chặn, giảm thiểu và chấm dứt tình trạng tàu cá và ngư dân Việt Nam khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài. Đã tăng cường lực lượng, phương tiện tuần tra, kiểm tra, kiểm soát, kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm... Các cơ quan chức năng của Cục Nghiệp vụ và Pháp luật Cảnh sát biển cũng thường xuyên trao đổi thông tin, tình hình với các lực lượng Công an, Hải quân, Biên phòng, Kiểm ngư và các lực lượng kiểm tra liên ngành để phối hợp kiểm tra, giám sát, quản lý các tàu cá hoạt động trên các vùng biển. Phối hợp với các lực lượng chức năng hoạt động trên biển nắm chắc tình hình, kịp thời phát hiện, điều tra, xử lý nghiêm các chủ tàu cá và ngư dân Việt Nam sang vùng biển nước ngoài khai thác hải sản trái phép, đồng thời tích cực hỗ trợ ngư dân trong quá trình xử lý vi phạm và khắc phục hậu quả, làm giảm thiệt hại...
Trong thời gian tới, để góp phần ngăn chặn, giảm thiểu và chấm dứt tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài, thiết nghĩ, BTL Cảnh sát biển và các cơ quan, đơn vị trong lực lượng cần thực hiện tốt một số nội dung, giải pháp sau:
Một là, trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ được giao, tiếp tục quán triệt sâu sắc các chỉ thị, công điện của Thủ tướng Chính phủ, quan điểm, chỉ đạo của Bộ Quốc phòng về việc ngăn chặn, giảm thiểu và chấm dứt tình trạng tàu cá ngư dân Việt Nam khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài.
Trên cơ sở tổ chức quán triệt sâu sắc Chỉ thị số 689/CT-TTg ngày 18/5/2010 “Về một số biện pháp nhằm ngăn chặn, giảm thiểu tình trạng tàu cá và ngư dân Việt Nam bị nước ngoài bắt giữ” và Công điện số 732/CĐ-TTg ngày 28/5/2017 “Về việc ngăn chặn, giảm thiểu, chấm dứt tàu các và ngư dân Việt Nam khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài” của Thủ tướng Chính phủ và quan điểm, chỉ đạo của Bộ Quốc phòng, các cơ quan, đơn vị trong Lực lượng Cảnh sát biển cần xây dựng kế hoạch, phương hướng để triển khai thực hiện một cách quyết liệt, nghiêm túc và đồng bộ. Song song với đó, cần chuẩn bị tốt các mặt công tác bảo đảm cho thực hiện nhiệm vụ, từ lực lượng, phương tiện tàu thuyền đến các mặt hậu cần, kỹ thuật,... để sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Hai là, tăng cường phối hợp với các lực lượng chức năng liên quan như Biên phòng, Hải quân, Kiểm ngư để đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho ngư dân.
Thường xuyên tổ chức các buổi tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho chủ tàu, thuyền trưởng, ngư dân và các thành phần liên quan về các quy định của pháp luật Việt Nam và quốc tế cũng như pháp luật của các nước có biển liên quan trong lĩnh vực khai thác thủy hải sản, tập trung vào các địa bàn trọng điểm của địa phương có nhiều tàu cá, ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài. Đồng thời, tuyên truyền để ngư dân nhận thức và hiểu biết đầy đủ về các hệ lụy xảy ra khi vi phạm, tiến tới chấm dứt vi phạm vùng biển các nước.
Bên cạnh đó, các đơn vị cần hướng dẫn cho ngư dân biết ranh giới vùng biển Việt Nam với các nước, nhất là các khu vực chưa phân định, chồng lấn, nhạy cảm, nhất là tuyên truyền trực tiếp cho các phương tiện tàu cá hoạt động khai thác hải sản xa bờ. Cần yêu cầu các phương tiện hành nghề trên biển lắp đặt hệ thống giám sát hành trình, thiết bị nhận dạng tự động AIS để quản lý; trước khi tàu ra biển hoạt động, chủ phương tiện, thuyền trưởng phải viết cam kết chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật khi khai thác trên biển, không đưa tàu cá và ngư dân sang vùng biển nước ngoài khai thác hải sản trái phép và phải thường xuyên duy trì thông tin liên lạc với lực lượng chức năng Việt Nam.
Ba là, phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ với các lực lượng Hải quân, Biên phòng, Kiểm ngư và lực lượng thanh tra chuyên ngành của địa phương tổ chức tuần tra, kiểm tra, kiểm soát, thực thi pháp luật thủy sản trên các vùng biển được giao.
Phối hợp tốt với các lực lượng chức năng để giám sát hoạt động tàu cá trên biển, kịp thời phát hiện, ngăn chặn tàu cá, ngư dân có dấu hiệu vi phạm vùng biển nước ngoài. Quá trình tuần tra, kiểm tra, kiểm soát cần tập trung vào các khu vực biển giáp ranh, chồng lấn, khu vực có nhiều tàu cá qua lại, khu vực thường xuyên có hành vi vi phạm. Chú trọng phát hiện, đề xuất xử lý nghiêm các hành vi môi giới, đầu tư cho tàu cá, ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài, chuộc tàu cá, ngư dân về nước trái phép.
Hiện nay, các chế tài xử phạt hành vi vi phạm vùng biển nước ngoài khai thác hải sản trái phép chưa đủ mạnh, công tác quản lý của địa phương còn lỏng lẻo, các tổ chức chính trị chưa vào cuộc, chưa có luật xử phạt rõ ràng… nên không ít ngư dân “nhờn” luật vẫn tiếp tục sang vùng biển nước ngoài đánh bắt hải sản trái phép. Là lực lượng chủ trì, trực tiếp thực thi pháp luật trên biển, Cảnh sát biển cần tham mưu đắc lực, chính xác, hiệu quả cho cho UBND các địa phương lập các tổ liên ngành để thực hiện nghiêm các quy định liên quan đến vấn đề này, siết chặt các biện pháp kiểm soát hành chính. Tích cực phối hợp các bộ, ban, ngành, cơ quan liên quan làm tốt công tác rà soát, sửa đổi, bổ sung các chính sách hiện hành cũng như các văn bản quy phạm pháp luật, các quy định, chế tài để làm tốt công tác quản lý, tăng cường hiệu quả thực thi pháp luật trong quản lý hoạt động khai thác hải sản và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, không để tình trạng vi phạm tái diễn.
Bốn là, cần triển khai đồng bộ nhiều biện pháp hỗ trợ, bảo vệ ngư dân và hướng dẫn ngư dân biết cách tự bảo vệ mình.
Trước tình hình các tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông hiện nay, ngư dân làm ăn trên vùng biển xa bờ rất cần tiếp tục được hỗ trợ. Bên cạnh việc tuyên truyền, cảnh báo, đưa ra các chế tài xử lý nghiêm các trường hợp tàu cá vi phạm, các ngành chức năng, trong đó có Lực lượng Cảnh sát biển, Kiểm Ngư, Biên phòng cần có các biện pháp bảo vệ công dân. Đã có nhiều trường hợp ngư dân đang đánh bắt trên vùng biển thuộc chủ quyền đất nước nhưng vẫn bị lực lượng chức năng nước ngoài khống chế, dẫn dụ về vùng biển nước họ rồi bị quy tội. Do vậy, phải hướng dẫn cho ngư dân nắm bắt cách thức tự bảo vệ mình. Đồng thời, kịp thời cảnh báo cho ngư dân biết họ đang ở vùng biển giáp ranh hay đã vượt sang vùng biển nước ngoài để giúp họ sớm quay trở về, hạn chế rủi ro đáng tiếc xảy ra, giảm thiểu số lượng tàu cá và ngư dân của ta xâm phạm vùng biển nước ngoài. Tích cực, chủ động trong công tác tiến nhận ngư dân, sớm đưa ngư dân ta bị nước ngoài bắt giữ, xử lý về nước đoàn tụ với gia đình và cộng đồng. Kịp thời hỗ trợ, giúp đỡ ngư dân trong khắc phục hậu quả, sự cố khi làm ăn dài ngày trên biển, làm chỗ dựa tin cậy cho ngư dân vươn ra khơi bám biển, đặc biệt là ở những vùng biển giáp ranh, qua đó góp phần xây dựng và củng cố “thế trận lòng dân” trên biển.
Năm là, chủ động, tích cực trong tham mưu, đề xuất xây dựng cơ chế phối hợp giữa Lực lượng Cảnh sát biển với lực lượng thực thi pháp luật của các nước trong trao đổi thông tin, xử lý các vụ việc liên quan đến hoạt động nghề cá trên biển.
Thực tế là, trong số tàu cá, ngư dân Việt Nam bị nước ngoài xua đuổi, bắt giữ, đánh đập, có không ít tàu cá, ngư dân đang hành nghề ở vùng biển chồng lấn, vùng biển chưa phân định, thậm chí ở vùng biển nước ta. Do đó, Chính phủ Việt Nam cần thúc đẩy quá trình đàm phán phân định vùng biển chồng lấn giữa Việt Nam với các nước. Các Bộ, ban, ngành, cơ quan chức năng cần xây dựng cơ chế phối hợp giữa các nước trong trao đổi thông tin, xử lý các vụ việc liên quan đến hoạt động nghề cá trên biển; Thiết lập đường dây nóng chống đánh bắt bất hợp pháp; tăng cường tuần tra chung với các nước có biển liên quan; mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế về nghề cá, giúp ngư dân có thể yên tâm khai thác và hợp tác khai thác trên các ngư trường hợp pháp./.

Trung tá, ThS. Lê Trần Trung - Trưởng phòng PCTP&VPPL/ Cục Nghiệp vụ & Pháp luật Cảnh sát biển