(Canhsatbien.vn) - 

Thông tin khoa học Cảnh sát biển (CSB) là một loại hình thông tin khoa học, được hình thành trong quá trình nhận thức, hoạt động thực hiện nhiệm vụ của cán bộ, chiến sĩ CSB, đó là sản phẩm của quá trình tư duy trừu tượng, phản ánh khách quan những hiện tượng, những quy luật của hoạt động công tác CSB, cũng như những hiện tượng, những quy luật của tự nhiên, xã hội và tư duy liên quan tới CSB, dành cho những đối tượng nhất định trong và ngoài Lực lượng CSB nhằm giúp cho lãnh đạo, chỉ huy giải quyết những nhiệm vụ cụ thể trong từng lĩnh vực hoạt động bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia và duy trì an ninh, trật tự, an toàn trên các vùng biển và thềm lục địa của Việt Nam.
Thông tin khoa học quân sự (KHQS) nói chung và Thông tin khoa học CSB nói riêng có vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động và đổi mới tư duy của các đối tượng dùng tin hoạt động trong từng lĩnh vực nhiệm vụ. Đối với lãnh đạo, chỉ huy thì vai trò của thông tin KHQS càng trở nên đặc biệt quan trọng. Có được nhiều nguồn tin KHQS có chất lượng là cơ sở để xây dựng luận chứng về lý luận và thực tiễn, ra các chỉ thị, mệnh lệnh và tổ chức thực hiện các chỉ thị, mệnh lệnh đó một cách khoa học và chính xác.
Để nâng cao chất lượng thông tin KHQS CSB phục vụ lãnh đạo, chỉ huy trong tình hình hiện nay, cơ quan KHQS cần phải thực hiện tốt một số nội dung sau:
Một là: Quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm các nghị quyết, chỉ thị, quy định của Đảng, Nhà nước về công tác Thông tin KHQS nói chung và nhiệm vụ CSB nói riêng; nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác Thông tin KHQS đối với hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo, chỉ huy, điều hành. Chủ động tham mưu, đề xuất và tổ chức thực hiện tốt các chủ trương, biện pháp để không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác Thông tin khoa học CSB, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị trên cơ sở đề án xây dựng Lực lượng CSB đến năm 2020.
Trong điều kiện hiện nay, để nâng cao chất lượng bảo đảm thông tin KHQS phục vụ lãnh đạo và chỉ huy, điều quan trọng trước tiên là phải tập trung nâng cao chất lượng nguồn tin. Bất kỳ một cơ quan thông tin nào muốn hoàn thành tốt chức năng nhiệm vụ của mình, muốn đạt được hiệu quả phục vụ thông tin tốt nhất, điều đầu tiên là cần phải xây dựng cho được một nguồn tư liệu bao quát được những nội dung cơ bản mà lãnh đạo, chỉ huy cần cung cấp, đủ lớn về số lượng, phong phú về chủng loại, phù hợp với nhu cầu ngày càng cao của người dùng tin. Yêu cầu này hiện nay rất cấp thiết vì nhu cầu thông tin phục vụ lãnh đạo, chỉ huy có những nội dung rất mới.
Công tác xây dựng nguồn tin trước hết là hoạt động khảo sát tìm kiếm, sưu tầm, thu thập nguồn nguyên liệu đầu vào cho một loại hình hoạt động sản xuất đặc biệt là “sản xuất thông tin”. Không có nguyên liệu, hệ quả tất yếu là không có sản xuất và cuối cùng là không có sản phẩm tốt. Trong hoạt động thông tin, công tác lưu trữ, xử lý thông tin và phổ biến tin chỉ có thể tiến hành trên cơ sở đã thu thập, xây dựng được nguồn tin. Chỉ khi nào thu thập, xây dựng được nguồn tin mới có thể tiến hành các hoạt động nghiệp vụ tiếp theo. Có thể khẳng định rằng, một khi đã xây dựng được nguồn tin phù hợp là đã hoàn thành 50% khối lượng công việc của nhiệm vụ “sản xuất thông tin”. Như vậy, xây dựng nguồn tin là một hoạt động không thể thiếu trong tất cả các cơ quan thông tin khoa học mà đặc biệt là thông tin khoa học phục vụ lãnh đạo, chỉ huy.
Xét từ mối quan hệ nhân - quả, xây dựng nguồn tin là một trong những yếu tố then chốt quyết định chất lượng, hiệu quả các dịch vụ và các sản phẩm thông tin. Tương tự như trong sản xuất hàng hóa, nguyên liệu sản xuất là một yếu tố quan trọng hàng đầu trong việc đảm bảo chất lượng sản phẩm. Trong hoạt động bảo đảm thông tin, muốn nâng cao chất lượng, hiệu quả các dịch vụ và sản phẩm thông tin, việc quan trọng đầu tiên là phải làm phong phú thêm nội dung nguồn tin. Còn xét về đối tượng phục vụ, trong hoạt động thông tin phục vụ lãnh đạo, chỉ huy, đối tượng phục vụ thông tin là nhóm sử dụng tin có ảnh hưởng lớn tới việc đưa ra các quyết định thực thi các nhiệm vụ. Trong đó nội dung nguồn tin KHQS đóng vai trò quyết định tới hiệu quả nguồn tin được sử dụng. Do đó, nội dung nguồn tin phải xuất phát từ nhu cầu thông tin cần đáp ứng. Để nâng cao chất lượng công tác của lãnh đạo, chỉ huy và cơ quan lãnh đạo chỉ huy quân sự trong tình hình mới, nguồn tin phải chứa các nội dung đa ngành, đa lĩnh vực liên quan tới phạm vi, nhiệm vụ của Lực lượng CSB.
Hai là: Nắm chắc nhu cầu thông tin của cán bộ lãnh đạo, chỉ huy ở các cấp khác nhau.
Phải điều tra khảo sát các nguồn tài liệu hiện có trong và ngoài quân đội, trong và ngoài nước, từ đó xác định các ưu tiên cho những nguồn cung cấp tài liệu tin cậy, ổn định, có chất lượng.
Xây dựng cơ chế thu thập và trao đổi tài liệu với các cơ quan thông tin có liên quan, trong đó có cơ chế hợp tác, cơ chế về bảo đảm tài chính.
Trong cơ chế thị trường hiện nay, thông tin là một thứ “hàng hóa đặc biệt”, cần có chính sách đầu tư ngân sách cho hoạt động thu thập nguồn tin.
Ngày nay, cùng với sự phát triển của khoa học và công nghệ, thông tin được chuyển tải dưới nhiều hình thức khác nhau rất đa dạng. Ngoài các hình thức chuyển tải thông tin truyền thống như sách, báo, tạp chí dạng in ấn v.v, còn có dạng thông tin điện tử, tin dưới dạng số hóa. Trong đó nguồn tin đã được số hóa chiếm tỷ lệ ngày càng lớn và có ý nghĩa ngày càng quan trọng nhờ tính cập nhật, chuyển tải nhanh và thuận lợi.
Trong số các nguồn tin điện tử, cần đặc biệt chú ý khai thác các nguồn thông tin tư liệu trên mạng cục bộ (LAN), mạng diện rộng (WAN) và mạng thông tin toàn cầu (internet). Thông tin điện tử có thể được chuyển tải dưới dạng hình ảnh, văn bản, bảng biểu, âm thanh v.v. Trong đó, mạng internet là nguồn tin có vai trò và giá trị đặc biệt quan trọng.
Mạng internet trở thành một trong những nguồn thông tin nhanh nhạy, hữu ích và quan trọng đối với nhiều đối tượng dùng tin. Ngoài chức năng là công cụ giao tiếp trên mạng, là cầu nối của con người trên khắp hành tinh, mạng internet giúp con người trao đổi thông tin một cách nhanh chóng và hiệu quả. Internet là một trong những loại hình công nghệ cao nhất trong lĩnh vực CNTT, là mạng của các mạng thông tin, là xa lộ thông tin lớn nhất. Mạng internet đang xóa nhòa các giới hạn địa lý và trở thành “lục địa thứ bảy” của nhân loại, sẵn sàng cung cấp thông tin cho bất kỳ ai, ở bất kỳ đâu và ở bất cứ lúc nào trên hành tinh.
Trong thế giới đương đại, không một cơ quan thông tin nào, không một kho tư liệu nào ở tầm quốc gia và quốc tế có thể đáp ứng được tất cả các yêu cầu và nhu cầu của người dùng tin. Do đó, việc liên kết chia sẻ nguồn tin là yêu cầu tất yếu khách quan. Trong đó, mỗi cơ quan thông tin khoa học có những sở trường sở đoản riêng, có phạm vi quan tâm và có đội ngũ nhân lực với vốn tri thức và tay nghề riêng, thu thập và lưu trữ những nguồn tin riêng. Do đó, việc liên kết và chia sẻ nguồn tin giữa các cơ quan thông tin là phương thức hoạt động tối ưu về kinh tế, hiệu quả phục vụ, cho phép khai thác triệt để nhất nguồn lực thông tin phục vụ yêu cầu dùng tin của lãnh đạo, chỉ huy.
Chia sẻ nguồn tin là việc làm tiết kiệm, cho phép giảm thiểu tình trạng trùng lặp, thừa, thiếu trong hoạt động bổ sung xây dựng nguồn tin. Vì vậy, chia sẻ nguồn tin đã trở thành một giải pháp quan trọng và ngày càng được sử dụng rộng rãi. Ngày nay, nhờ công nghệ thông tin và truyền thông, việc liên kết chia sẻ nguồn tin điện tử có hiệu quả và nhanh nhạy chưa từng có. Theo đánh giá của các chuyên gia, liên kết, chia sẻ nguồn lực thông tin qua mạng là một xu thế tất yếu, trong đó có hoạt động bảo đảm thông tin phục vụ lãnh đạo, chỉ huy.
Ba là: Nâng cao chất lượng xử lý thông tin khoa học quân sự
Xử lý thông tin khoa học quân sự là một khâu vô cùng quan trọng trong quá trình hoạt động thông tin KHQS, gồm các công đoạn nghiệp vụ do cá nhân hoặc tập thể thực hiện nhằm rút ra những thông tin khoa học có giá trị từ một hoặc nhiều nguồn tin thể hiện dưới hình thức thuận lợi cho người dùng tin.
Các hình thức xử lý thông tin KHQS bao gồm:
- Xử lý nội dung trong thông báo thư mục
Thông báo thư mục là bản thông báo về các tư liệu thông tin KHQS mới thu thập được dưới dạng văn bản trên giấy hoặc điện tử. Đây là công việc thường xuyên nhất tại các cơ quan thông tin KHQS cũng như các thư viện. Đây có thể được coi là khâu mở đầu quá trình xử lý thông tin tiếp theo, đồng thời cũng là cách nhanh nhất giới thiệu tư liệu mới của một cơ quan thông tin KHQS với người dùng tin có nhu cầu tiếp cận tư liệu nguyên gốc, nhằm trả lời câu hỏi có thông tin gì mới? ở đâu? chuyển tải bằng ngôn ngữ nào? dưới dạng nào?.
Để phục vụ đối tượng dùng tin là lãnh đạo, chỉ huy quân sự, có thể thông báo thêm một chuyên biệt, trong đó đã chọn lọc những thư mục gắn với nhu cầu thông tin của lãnh đạo, chỉ huy. Thông qua thông báo thư mục, lãnh đạo, chỉ huy có thể lựa chọn những tư liệu cần thiết để yêu cầu các cơ quan thông tin xử lý sâu hơn như biên dịch nguyên văn hoặc tóm tắt tài liệu (tóm tắt ngắn, tóm tắt dài) hoặc tổng thuật tài liệu.
Yêu cầu nâng cao chất lượng xử lý thông tin trong thông báo thư mục thông tin KHQS phục vụ lãnh đạo, chỉ huy là cần chọn lọc tài liệu trước khi tiến hành thông báo thư mục và làm chú giải chính xác về tài liệu để định hướng tốt cho lãnh đạo, chỉ huy khi lựa chọn tài liệu cho bước xử lý sâu hơn.
- Xử lý nội dung thông tin trong bài tóm tắt.
Bài tóm tắt, đôi khi còn gọi là lược thuật, là dạng tư liệu thông tin khoa học được sử dụng phổ biến, giúp người dùng tin nắm được những nội dung cơ bản và chủ yếu hàm chứa trong một tư liệu khoa học. Bài tóm tắt thường có độ dài không lớn, khoảng từ 1/10 số từ trong bài tóm tắt ngắn so với tài liệu gốc tới 1/3 trong bài tóm tắt dài. Nhưng nhìn chung, bài tóm tắt thường chứa thông tin đã được “cô đặc”. Vì thế, bài tóm tắt phải nêu được bản chất của những nội dung chính, những ý tưởng, phát kiến, như mô tả tường minh các quá trình và kết quả, dữ liệu, hình ảnh chính. Bài tóm tắt đôi khi hàm chứa ý kiến đánh giá người làm tóm tắt, nên chỉ có những người am hiểu lĩnh vực trình bày trong tài liệu gốc mới có thể làm tốt bản tóm tắt.
Để nâng cao chất lượng xử lý thông tin trong tóm tắt nội dung thông tin KHQS trước hết cần đào tạo đội ngũ chuyên gia nắm vững nghiệp vụ thông tin trong việc làm tóm tắt, coi họ là những cộng tác viên của các cơ quan thông tin chuyên làm tóm tắt các tài liệu KHQS thuộc các lĩnh vực khác nhau.
- Nâng cao chất lượng dịch thuật tài liệu KHQS
Dịch thuật trong hoạt động thông tin khoa học ở Việt Nam gồm hai loại hình chính là biên dịch và phiên dịch (còn gọi là thông dịch). Mỗi loại hình dịch thuật có một giá trị, vai trò, chức năng và yêu cầu đặc thù riêng, song chủ yếu chỉ là chuyển ngữ nội dung thông tin từ ngôn ngữ nước ngoài sang tiếng Việt.
Bản biên dịch, gọi tắt là bài dịch, là dạng tư liệu thông tin khoa học bằng tiếng Việt, giúp người dùng tin nắm được nội dung chính xác của tư liệu gốc. Vì trong cách thể hiện nội dung, tiếng nước ngoài có khác với tiếng Việt, nên khi cần phải trích dẫn ngôn ngữ gốc để trong ngoặc đơn hoặc giải thích thêm sau tiếng Việt. Yêu cầu bắt buộc phải đạt được đối với bài dịch là phải sử dụng đúng các thuật ngữ chuyên ngành, đặc biệt là thuật ngữ quân sự, chính trị, kinh tế và khoa học. Vì thế, người biên dịch trước hết phải là người có kiến thức rộng, am hiểu nội dung khoa học thể hiện trong tài liệu gốc, biết sử dụng thành thạo tiếng Việt và nắm chắc cú pháp ngôn ngữ bản gốc. Trong khi đó, phần lớn cán bộ biên dịch ở các cơ quan thông tin của Việt Nam thường là những người được đào tạo ở các trường ngoại ngữ nên hạn chế rất lớn tới chất lượng các bản dịch.
Do đó, hiện nay, để nâng cao chất lượng dịch tài liệu KHQS, cần có kế hoạch đào tạo đội ngũ cán bộ thông tin làm công tác biên dịch, đã từng tốt nghiệp một trường đại học quân sự nào đó, được đào tạo ngoại ngữ ít nhất ở bậc đại học và có kỹ năng diễn đạt bằng tiếng Việt. Đây là yêu cầu rất bức thiết cả trước mắt và lâu dài khi lãnh đạo, chỉ huy thường cần tham khảo bản dịch các công trình nghiên cứu ở nước ngoài hoặc bài viết của các chuyên gia khoa học hàng đầu thế giới có giá trị tham khảo tốt.
- Nâng cao chấp lượng phân tích- tổng hợp thông tin khoa học
Phân tích - tổng hợp tin là một loại hình xử lý thông tin ở trình độ cao, nhằm cung cấp thông tin và các nhận xét khái quát về đối tượng cần nghiên cứu. Thông thường, loại hình xử lý thông tin này gồm 2 phần: phần tổng hợp và phần phân tích tin, được đánh giá như một công trình nghiên cứu khoa học. Do đó công trình phân tích- tổng hợp tin thường là sản phẩm khoa học có giá trị cao. Vì thế, đây là sản phẩm thông tin có giá trị tham khảo đặc biệt đối với lãnh đạo, chỉ huy, giúp họ không mất nhiều thời gian cũng có thể nắm được những kiến thức cần thiết về đối tượng cần nghiên cứu. Để cho ra công trình phân tích - tổng hợp tin, cần tiến hành các bước thu thập, chọn lọc, so sánh, đối chiếu để chọn ra những dữ liệu có liên quan tới chủ đề cần nghiên cứu. Sau đó tiến hành tổng hợp, phân tích và tổng hợp. Phần cuối của công trình phân tích - tổng hợp tin, nhất thiết phải có danh mục tài liệu tham khảo để người dùng tin khi cần có thể tìm hiểu sâu hơn nội dung của tài liệu gốc đã được sử dụng để tổng hợp tin.
Bốn là: Chú trọng đào tạo cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thông tin KHQS, đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ, nhân viên thông tin KHQS đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, cần bảo đảm đồng bộ, có số lượng phù hợp, chất lượng ngày càng cao, đáp ứng nhiệm vụ cả trước mắt và lâu dài. Chú trọng đào tạo nâng cao trình độ, năng lực về thông tin - thư viện, ngoại ngữ, báo chí, công nghệ thông tin. Bảo đảm bí mật, an toàn thông tin; đổi mới hình thức, phương pháp hoạt động thông tin KHQS phù hợp với đặc điểm, nhu cầu của các đối tượng dùng tin. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thông tin KHQS, trong đó tập trung đầu tư xây dựng các thư viện khoa học theo hướng số hóa, tự động hóa. Nâng cao chất lượng, hiệu quả mạng Misten, Trang Thông tin điện tử CSB; tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ thông tin; tăng cường các sản phẩm thông tin có tính tổng hợp, phân tích và dự báo; cung cấp thông tin đầy đủ, kịp thời, chính xác phục vụ các lãnh đạo, chỉ đạo, chỉ huy điều hành.
Thông tin phục vụ lãnh đạo, chỉ huy về nhiệm vụ CSB trong giai đoạn hiện nay là một yêu cầu thiết yếu. Để có các sản phẩm thông tin khoa học CSB có giá trị, đáp ứng nhu cầu của lãnh đạo chỉ huy các cấp thì việc nâng cao chất lượng nguồn tin và nâng cao chất lượng xử lý thông tin khoa học CSB là nội dung vô cùng quan trọng. Muốn vậy, ngoài sự quan tâm của lãnh đạo chỉ huy các cấp thì người cán bộ làm công tác thông tin và cơ quan thông tin khoa học cần phải ra sức phấn đấu nâng cao trình độ mới đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ và có được các sản phẩm thông tin khoa học CSB có giá trị khoa học phù hợp, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ CSB trong giai đoạn mới./.

Thượng tá, ThS. Đoàn Hồng Hải