(Canhsatbien.vn) - 

Biển đảo Việt Nam không chỉ là bộ phận cấu thành chủ quyền, quyền chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc, mà còn là không gian sinh tồn và phát triển của các thế hệ người Việt Nam. Tuy nhiên, một số nghiên cứu gần đây của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) cũng như các tổ chức quốc tế và trong nước đều chỉ ra: Tình trạng suy giảm tài nguyên, ô nhiễm môi trường biển hiện đang ở mức “báo động đỏ”, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh kế, cuộc sống của hàng triệu ngư dân và người dân ven biển. Biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường biển cũng được xem là thách thức an ninh phi truyền thống đang đe dọa nghiêm trọng sự ổn định an ninh, chính trị của tất cả các nước trên thế giới.

Lực lượng Cảnh sát biển huấn luyện sử dụng thiết bị xử lý sự cố tràn dầu trên cảng.

Nhận thức sâu sắc và dự báo khoa học về tác động, ảnh hưởng của ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, những năm qua, Đảng, Nhà nước đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách, giải pháp thiết thực nhằm quản lý, khai thác, sử dụng hợp lý, hiệu quả tài nguyên, môi trường biển và khai thác bền vững các tiềm năng từ biển; Đảng ta luôn xác định “Bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh quốc gia trên biển gắn liền với bảo vệ tài nguyên môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu và khắc phục sự cố môi trường biển, hải đảo Việt Nam”, là nhiệm vụ chính trị quan trọng, cấp thiết của toàn Đảng, toàn dân và cả hệ thống chính trị, trong đó, Quân đội là lực lượng nòng cốt. Đây cũng là một trong những nhiệm vụ chính trị trọng tâm của Lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam, được cụ thể hóa trong Luật Cảnh sát biển Việt Nam đó là: “bảo vệ tài nguyên, môi trường biển” (Khoản 2, Điều 8) và “tham gia khắc phục sự cố môi trường biển” (Khoản 3, Điều 8).

Trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ được giao, Ban Thường vụ Đảng ủy, Thủ trưởng Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển đã thường xuyên lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị trong toàn Lực lượng phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị trong và ngoài Quân đội, với cấp ủy, chính quyền các địa phương triển khai thực hiện tốt nhiệm vụ trọng tâm trên với nhiều kết quả thiết thực, trong đó, nổi bật là:

Toàn Lực lượng thường xuyên nâng cao chất lượng, hiệu quả, đổi mới nội dung, hình thức công tác tuyên truyền, phổ biến những quy định của pháp luật về quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường biển gắn với bảo vệ chủ quyền, an ninh biển, đảo của Tổ quốc, nhất là các quy định của pháp luật về phòng, chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU), các quy định về không được sử dụng hóa chất cấm, chất độc, chất nổ, xung điện và phương pháp, phương tiện, ngư cụ có tính hủy diệt, tận diệt để khai thác nguồn lợi thủy sản...

Bên cạnh đó, toàn Lực lượng đã kết hợp phổ biến kiến thức về bảo vệ môi trường biển thông qua thực hiện Đề án “Tuyên truyền, phổ biến Luật Cảnh sát biển Việt Nam giai đoạn 2019 - 2023”; chương trình

“Cảnh sát biển đồng hành với ngư dân”; cuộc thi “Em yêu biển đảo quê hương”; phong trào “Chống rác thải nhựa”; chiến dịch “Nói không với sản phẩm nhựa dùng một lần”, chiến dịch “Hãy làm sạch biển” và các hoạt động hưởng ứng: Ngày Môi trường thế giới, Ngày Đại dương thế giới, Tuần lễ Biển và hải đảo Việt Nam... Thông qua các hoạt động đã huy động được trên 9.600 lượt cán bộ chiến sĩ và nhân dân tham gia, tiến hành thu gom 48,9 tấn rác thải nhựa và làm sạch trên 95,5 km bờ biển; xây dựng 12 công trình thanh niên Cảnh sát biển phân loại rác thải nhựa...

Thường xuyên duy trì 20 - 25 tàu trực và hoạt động trên các vùng biển trọng điểm; tăng cường công tác tuần tra, kiểm tra đột xuất vào các giờ cao điểm, đêm tối, thời tiết phức tạp đối với các phương tiện hoạt động trên biển có biểu hiện nghi vấn vi phạm các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường biển và khai thác hải sản bằng các hình thức tận diệt... Đồng thời, tăng cường phối hợp, đấu tranh, kịp thời ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật về khai thác hải sản tận diệt. Gần đây nhất, ngày 18/7/2023, Lực lượng Cảnh sát biển đã phối hợp với Đồn Biên phòng, Công an huyện đảo Lý Sơn bắt quả tang 1 đối tượng vận chuyển 34 kg thuốc nổ mua từ đất liền ra đảo để bán cho ngư dân đi biển, góp phần ngăn chặn đánh bắt hải sản tận diệt bằng thuốc nổ.

Triển khai thực hiện hiệu quả công tác phòng chống, ứng phó, khắc phục hậu quả thiên tai, sự cố môi trường biển, tìm kiếm cứu nạn trên các vùng biển và thềm lục địa, từ năm 2018 đến nay, Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển đã điều động 130 lượt tàu xuồng, 16 lượt xe ôtô, 3.255 lượt cán bộ, chiến sĩ, tham gia thực hiện 128 vụ việc cứu hộ, cứu nạn trên biển, cứu được 42 phương tiện, 757 người dân. Đáng chú ý, đã điều động các tàu Cảnh sát biển kịp thời tham gia chữa cháy, ứng cứu các tàu chở dầu gặp sự cố trên biển, không để xảy ra sự cố tràn dầu trên vùng biển Việt Nam (tàu dầu Hải Hà 18 trọng tải 3.000 tấn năm 2018, tàu vận tải APL VANCOUVER trọng tải 115.000 tấn năm 2019).

Thường xuyên lồng ghép các nội dung luyện tập xử lý các tình huống phòng chống tội phạm, tìm kiếm cứu nạn, ứng phó sự cố môi trường biển trong các hoạt động luyện tập, huấn luyện, tuần tra chung giữa Cảnh sát biển Việt Nam với Cảnh sát biển các nước. Tích cực, chủ động tranh thủ sự giúp đỡ, ủng hộ của các nước, tổ chức quốc tế nhằm nâng cao năng lực cho Cảnh sát biển Việt Nam cả về trình độ chuyên môn nghiệp vụ và trang thiết bị kỹ thuật trong xử lý các tình huống trên biển.

Thời gian tới, dự báo hội nhập quốc tế vẫn là xu thế lớn; trong nước, các hoạt động kinh tế biển tiếp tục được chú trọng khai thác trên nhiều lĩnh vực, nổi bật là dầu khí, đánh bắt hải sản, du lịch, vận tải... có thể làm gia tăng các sự cố môi trường trong vùng biển nước ta về cả tính chất phức tạp lẫn số lượng vụ việc. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu kéo theo các loại hình thời tiết cực đoan xuất hiện với mật độ, tần suất ngày càng dày đặc. Công tác quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường biển và khắc phục sự cố môi trường biển hiện nay còn một số hạn chế, đó là: hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện và công tác quản lý nhà nước đã bộc lộ những bất cập, chồng chéo, thiếu cơ chế phối hợp và quản lý liên ngành nên hiệu quả còn hạn chế, chưa phát huy được sức mạnh tổng hợp; công tác trao đổi thông tin, phối hợp tuần tra, kiểm soát, quản lý tài nguyên môi trường biển và khắc phục sự cố môi trường biển giữa các lực lượng có thời điểm chưa thường xuyên; trang bị kỹ thuật được biên chế của Lực lượng Cảnh sát biển chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ; nhận thức của một bộ phận ngư dân về bảo vệ, quản lý nguồn tài nguyên, bảo vệ môi trường biển còn hạn chế.

Để thực hiện có hiệu quả các mục tiêu chiến lược về quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường biển và khắc phục sự cố môi trường biển theo quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước, trong những năm tiếp theo, Lực lượng Cảnh sát biển đề xuất một số nhóm giải pháp sau:

Một là, chủ động tham mưu với Đảng, Nhà nước tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường biển; nâng cao năng lực quản lý, thực thi pháp luật trong Quân đội.

Nghiên cứu, hoàn thiện cơ chế, chính sách, lồng ghép yêu cầu công tác bảo vệ môi trường trong chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách quốc phòng theo định hướng phát triển bền vững; hoàn thiện các quy định về công tác bảo vệ môi trường; tập trung sửa đổi, bổ sung Điều lệ Công tác bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu của Quân đội nhân dân Việt Nam năm 2014, bảo đảm thực hiện Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 phù hợp với tổ chức biên chế, điều kiện thực tiễn. Cùng với đó, cần nghiên cứu xây dựng Chiến lược Bảo vệ môi trường của Bộ Quốc phòng theo các nghị quyết của Đảng và Chính phủ đến năm 2030 làm cơ sở để các cấp, ngành trong toàn quân cụ thể hóa các mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ môi trường trong giai đoạn mới; chủ động ứng phó trước những thách thức lớn về an ninh phi truyền thống liên quan đến ô nhiễm, suy thoái, sự cố môi trường có nguy cơ ảnh hưởng đến an ninh, chính trị, trật tự xã hội, chủ quyền quốc gia, ảnh hưởng đến việc thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng. Đề xuất thống nhất việc quản lý các trung tâm ứng phó sự cố tràn dầu về Bộ Quốc phòng để tập trung chỉ huy, điều hành.

Hai là, tiếp tục khẳng định vai trò của Quân đội là lực lượng nòng cốt trong bảo vệ tài nguyên môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu và khắc phục sự cố môi trường biển, hải đảo Việt Nam.

Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã xác định mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể, giao các đơn vị chủ động phối hợp các bộ, ngành, địa phương có liên quan chủ động ứng phó biến đổi khí hậu và khắc phục sự cố môi trường biển; phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai; bảo vệ an ninh, an toàn cho các hoạt động điều tra cơ bản, nghiên cứu khoa học và khai thác, sử dụng tài nguyên tại các vùng biển, đặc biệt tại những vùng biển xa, khu vực nhà giàn DK- 1. Tăng cường công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật về bảo vệ tài nguyên môi trường biển, nhất là phòng, chống dịch chuyển ô nhiễm môi trường xuyên quốc gia; ngăn chặn và xử lý nghiêm minh theo đúng quy định của pháp luật các hành vi cố tình xả khí thải, rác thải độc hại trực tiếp ra biển và các hành vi khác gây ô nhiễm môi trường biển. Tích cực tham gia có hiệu quả hoạt động bảo vệ môi trường của Quốc gia và ở các địa phương nơi đóng quân. Chủ động nắm thông tin, kịp thời phát hiện, xử lý các đối tượng lợi dụng các vụ việc gây ô nhiễm môi trường biển để kích động, gây rối, làm mất an ninh, trật tự.

Ba là, đẩy mạnh, nâng cao hiệu quả, đổi mới công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho nhân dân, nhất là ngư dân trong đánh bắt, khai thác tài nguyên biển gắn với bảo vệ môi trường biển.

Tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về bảo vệ môi trường biển, thích ứng với biến đổi khí hậu, trong đó, có các định hướng, các nội dung cần tuyên truyền, kế hoạch thực hiện và giao nhiệm vụ cụ thể cho các cơ quan, đơn vị trực thuộc. Thường xuyên cử cán bộ tham gia các lớp đào tạo, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng, nghiệp vụ tuyên truyền về bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu. Lồng ghép công tác tuyên truyền trong các hoạt động, chương trình công tác dân vận của cơ quan, đơn vị để tạo sự thu hút, hiệu quả, tập trung các đối tượng đặc thù như: ngư dân, các hộ nuôi trồng thủy sản, kinh doanh du lịch biển... để bảo đảm khai thác, sử dụng hiệu quả, bền vững tài nguyên biển.

Bốn là, đẩy mạnh xây dựng Lực lượng, đầu tư mua sắm trang bị, cơ sở vật chất, phương tiện hỗ trợ nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường biển, đặc biệt là khắc phục sự cố môi trường biển.

Giải pháp này gồm hai yếu tố là con người và trang thiết bị kỹ thuật. Về yếu tố con người, các đối tượng làm việc trong từng lĩnh vực chuyên môn quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường biển và khắc phục sự cố phải được đào tạo, tập huấn bài bản, có kỹ năng chuyên ngành phù hợp với đặc thù công việc. Trong khi đó, yếu tố máy móc, trang thiết bị, phương tiện kỹ thuật phải được đầu tư mua sắm nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường biển, tập trung đầu tư, mua sắm các phương tiện (tàu, xuồng), trang thiết bị kỹ thuật phục vụ cứu hộ, cứu nạn, khắc phục sự cố tràn dầu; các thiết bị đo chỉ tiêu môi trường biển, độ mặn, độ dẫn nhiệt, thiết bị lấy mẫu nước cũng như thiết bị định vị vệ tinh, địa vật lý, máy đo sâu hồi âm, đo sóng và dòng chảy…để khảo sát, đánh giá và đưa ra đúng phương án xử lý sự cố môi trường biển.

Năm là, tăng cường hợp tác quốc tế, trao đổi kinh nghiệm và tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của các tổ chức quốc tế về bảo vệ an ninh môi trường. Đặc biệt, quan tâm phối hợp với các quốc gia láng giềng xử lý tốt các tranh chấp an ninh nguồn nước trong khuôn khổ tiểu vùng sông Mê-kông, sông Hồng và khai thác nguồn lợi thủy sản khu vực Biển Đông.

Tập trung thay đổi tư duy về hợp tác quốc tế, chuyển từ quan niệm thụ động tiếp nhận viện trợ sang chủ động hội nhập, sẵn sàng cùng tham gia, chia sẻ trách nhiệm và quyền lợi. Tăng cường đầu tư tài lực và nhân lực cho hợp tác quốc tế về môi trường; bố trí kinh phí để thực hiện các sáng kiến, các sự kiện do Việt Nam chủ trì, tiến tới cử đại diện Việt Nam tham gia các tổ chức quốc tế về môi trường. Xây dựng chiến lược hợp tác quốc tế của ngành; xác định các định hướng hợp tác chiến lược, tập trung vào những vấn đề vừa giải quyết nhu cầu trong nước vừa đóng góp giải quyết các vấn đề môi trường toàn cầu và khu vực, nhất là chú trọng những vấn đề mới mà Việt Nam có lợi thế hiện nay.

Quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường biển và khắc phục sự cố môi trường biển là yêu cầu và nhiệm vụ quan trọng của Việt Nam và các quốc gia ven biển trên thế giới. Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ môi trường biển và nguồn lợi tài nguyên từ biển, cần thiết phải có sự tham gia của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, phải coi đây là một nội dung quan trọng của chiến lược quy hoạch tổng thể (gồm:

bảo vệ, quản lý, khai thác và sử dụng biển, đảo), đồng thời gắn liền công tác hoạch định chính sách bảo vệ môi trường biển, nguồn lợi biển với thực thi nhiệm vụ bảo vệ môi trường biển, nguồn lợi biển.

Những năm qua, bên cạnh nhiệm vụ đấu tranh bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia và thực thi pháp luật trên biển, Cảnh sát biển Việt Nam luôn là một trong những lực lượng nòng cốt, đi đầu trong nhiệm vụ bảo vệ môi trường, chủ động thích ứng, ứng phó với biến đổi khí hậu, khắc phục sự cố môi trường biển; xác định đây là nhiệm vụ chiến đấu giữa thời bình của Quân đội và của toàn Lực lượng. Bằng những hành động, việc làm cụ thể trong thời gian qua, cán bộ, chiến sĩ Cảnh sát biển Việt Nam đã góp phần cùng cấp ủy, chính quyền nhân dân các địa phương khắc phục hậu quả thiên tai, hỏa hoạn; nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân về bảo vệ môi trường, chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu và khắc phục sự cố môi trường gắn với nhiệm vụ bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biển, đảo của đất nước, tạo cảnh quan xanh - sạch - đẹp cho môi trường biển và địa phương ven biển. Đây cũng là một trong những nhiệm vụ của mỗi cán bộ, chiến sĩ Cảnh sát biển nhằm góp phần phát triển kinh tế - văn hóa xã hội ở các địa phương trên địa bàn đơn vị quản lý./.

Thiếu tướng LÊ ĐÌNH CƯỜNG

Phó Tư lệnh - Tham mưu trưởng Cảnh sát biển Việt Nam

(*) Tài liệu tham khảo:

1. Bộ Tài nguyên và Môi trường, Báo cáo Hiện trạng môi trường Biển và Hải đảo quốc gia giai đoạn 2016 - 2020 (Tổng quan), Hà Nội, 2021.

2. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, XIII; Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, 2022

3. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, khóa XIV, kỳ họp thứ 6: Luật Cảnh sát biển Việt Nam, số 33/2018/QH14.