(Canhsatbien.vn) - 

Những năm gần đây, cùng với nhiều thách thức an ninh phi truyền thống khác, tình hình khai thác thủy sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) trên vùng biển nước ta diễn biến phức tạp. Trước thực trạng đó, trên cơ sở đánh giá cơ chế kiểm soát, tác động và lợi ích từ hoạt động đánh bắt thủy sản, Ủy ban châu Âu (EC) đã áp dụng thẻ vàng đối với ngành thủy sản Việt Nam, tạo rào cản lớn đối với hoạt động tiêu thụ, xuất khẩu các sản phẩm từ thủy sản nước ta sang thị trường nhập khẩu thủy sản lớn nhất thế giới - châu Âu.

Hội nghị trao đổi công tác phối hợp hiệp đồng về nâng cao hiệu quả chống khai thác IUU và ngăn chặn tàu cá Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài giữa Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển với Quân chủng Hải quân.

Từ nguyên nhân và bản chất của vấn đề, Đảng và Nhà nước ta đã tiến hành thực hiện nhiều biện pháp đồng bộ trên mọi mặt, tuy nhiên sau nhiều lần EC kiểm tra, đánh giá chất lượng thì đến nay Việt Nam vẫn chưa gỡ bỏ được lệnh áp "thẻ vàng" đối với ngành thủy sản. Một trong những nguyên nhân chính khiến vấn đề còn tồn tại là ý thức chấp hành pháp luật về phòng chống IUU của một bộ phận ngư dân còn kém, do đó công tác phối hợp tuyên truyền về phòng chống IUU trên biển giữa các lực lượng chức năng là rất cần thiết.

Phòng chống IUU là nhiệm vụ của các cấp, các ngành, cấp ủy, chính quyền các địa phương, nhất là các lực lượng làm nhiệm vụ chấp pháp trên biển. Vì vậy, công tác phối hợp, hiệp đồng giữa các lực lượng chức năng có vai trò đặc biệt quan trọng, đó là nguồn sức mạnh tổng hợp để hoàn thành tốt nhiệm vụ phòng chống IUU trên biển. Xuất phát từ yêu cầu của thực tiễn, những năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, trực tiếp là Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng, Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển Việt Nam và Hải quân nhân dân Việt Nam đã làm tốt công tác phối hợp tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho bà con ngư dân trên nhiều lĩnh vực, qua đó phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân, của cả hệ thống chính trị, củng cố thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân trên biển; quản lý, bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biển, đảo của Tổ quốc; đấu tranh ngăn chặn các hoạt động xâm phạm trái phép của tàu thuyền nước ngoài vi phạm vùng biển, đảo Việt Nam; kịp thời ngăn chặn hoạt động của các loại tội phạm trên biển, tạo môi trường thuận lợi cho các ngành kinh tế biển, ven bờ và hợp tác quốc tế phát triển.

Cùng với việc thường xuyên phối hợp tổ chức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho nhân dân và ngư dân các tỉnh, thành phố ven biển bằng nhiều hình thức; tích cực trao đổi thông tin về tình hình liên quan đến công tác quản lý, bảo vệ chủ quyền, an ninh, trật tự, tình hình vi phạm, tội phạm trên biển, hoạt động của tàu cá nước ngoài vi phạm vùng biển Việt Nam và tàu cá Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài bị lực lượng chức năng bắt giữ, xử lý, hai lực lượng đã phối hợp thực hiện nhiệm vụ tuần tra, kiểm soát phòng chống IUU tại các khu vực trọng điểm như: Vịnh Bắc Bộ, cửa Vịnh Bắc Bộ, khu vực biển giáp ranh Việt Nam - Thái Lan - Malaysia… nhắc nhở chủ tàu cá, ngư dân khi hoạt động trên biển phải tuân thủ pháp luật, tránh vi phạm các quy định về phòng chống IUU, khai thác đúng ngành nghề, đúng khu vực, đúng tuyến đăng ký; đồng thời nêu cao trách nhiệm trong bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc, bảo vệ môi trường sinh thái biển.

Nhờ sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của các cấp, ngành, lực lượng chức năng, đặc biệt từ những hiệu quả bước đầu trong công tác phối hợp tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho ngư dân giữa Cảnh sát biển Việt Nam và Hải quân nhân dân Việt nam, việc triển khai thực hiện các khuyến nghị của EC đã có nhiều chuyển biến tích cực; số vụ việc vi phạm các quy định về phòng chống IUU giảm đáng kể. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động phối hợp giữa Cảnh sát biển Việt Nam và Hải quân nhân dân Việt Nam trong tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật cho ngư dân còn tồn tại một số hạn chế, bất cập cần sớm được khắc phục, cụ thể là: Công tác lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động phối hợp ở một số đơn vị trong cả hai lực lượng chưa được quan tâm đúng mức dẫn đến sự chồng chéo, lúng túng, bị động trong xử lý tình huống; một số nội dung trong Quy chế phối hợp không còn phù hợp với tình hình trên thực địa đã ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả phối hợp; nội dung, hình thức phối hợp, tuyên truyền chưa đa dạng, phong phú, chậm đổi mới, dẫn đến tình trạng tàu cá ngư dân ta vi phạm vùng biển nước ngoài để khai thác thủy sản trái phép vẫn còn xảy ra và có những diễn biến phức tạp mới; do quân số và phương tiện, trang bị kỹ thuật còn hạn chế nên công tác quản lý, kiểm soát tàu cá của các lực lượng có mặt chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đặt ra,…

Để góp phần nâng cao hiệu quả phối hợp giữa hai lực lượng Cảnh sát biển và Hải quân trong tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng chống IUU trong thời gian tới, cần thực hiện tốt một số giải pháp sau:

Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp đối với công tác phối hợp, bảo đảm thường xuyên, liên tục, chặt chẽ, sáng tạo, hiệu quả.

Đây là giải pháp quan trọng, là nhân tố quyết định hiệu quả thực hiện quy chế, kế hoạch phối hợp và hoàn thành nhiệm vụ của từng lực lượng. Đảng ủy, Bộ Tư lệnh hai lực lượng cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị tiếp tục quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về công tác phối hợp và các quy chế, kế hoạch phối hợp đã ký kết; ra nghị quyết chuyên đề lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện sát thực tế đơn vị, địa bàn.

Để nâng cao hiệu quả hoạt động phối hợp, cấp ủy, chỉ huy các cấp cần cụ thể hóa thành chương trình, kế hoạch, chỉ tiêu gắn với phân công trách nhiệm của từng cá nhân, nhất là vai trò người đứng đầu. Trong quá trình thực hiện, cần vận dụng sáng tạo các nguyên tắc, quy chế, quy định phù hợp với tình hình, đặc điểm, nhiệm vụ của đơn vị, vùng biển phụ trách, thực hiện tốt phương châm “phối hợp chặt chẽ, toàn diện, hiệu quả, thiết thực”, phát huy sức mạnh của các lực lượng trong thực thi pháp luật trên biển. Duy trì nghiêm chế độ kiểm tra, báo cáo, kết hợp chặt chẽ giữa kiểm tra định kỳ với kiểm tra đột xuất, kiểm tra toàn diện với kiểm tra theo chuyên đề trong thực hiện quy chế, kế hoạch phối hợp; kịp thời biểu dương, khen thưởng những tập thể, cá nhân điển hình có thành tích, sáng kiến, cách làm hay trong công tác phối hợp. Cùng với đó, thường xuyên làm tốt công tác sơ kết, tổng kết, đánh giá hoạt động thực tiễn, làm cơ sở tham mưu với Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng chỉ đạo hoạt động phối hợp tiếp theo đạt hiệu quả.

Hai là, bổ sung, hoàn thiện quy chế phối hợp giữa Cảnh sát biển Việt Nam và Hải quân nhân dân Việt Nam.

Thực tế trong thời gian qua cho thấy, hoạt động phối hợp giữa Cảnh sát biển và Hải quân được vận hành tốt là nhờ hai lực lượng đã quán triệt và thực hiện tốt các quy chế, quyết định phối hợp hoạt động do Chính phủ và Bộ Quốc phòng ban hành. Tuy nhiên, một số nội dung trong quy chế phối hợp giữa hai lực lượng không còn phù hợp với sự phát triển thực tiễn, do đó cần sớm được điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện. Trong đó, tập trung phân định rõ phạm vi, quyền hạn, trách nhiệm của mỗi lực lượng trên từng vùng biển. Cùng với đó, đề nghị Nhà nước sớm thông qua và triển khai thực hiện Luật về các vùng biển Việt Nam, làm cơ sở pháp lý cho các lực lượng triển khai thực hiện nhiệm vụ chính trị của mình.

Theo đó, hai lực lượng cần tiếp tục thực hiện nghiêm túc Nghị định số 66/2010/NĐ-CP, ngày 14/6/2010 của Chính phủ, Thông tư số 02/2011/TT-BQP của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng về Quy chế phối hợp giữa Cảnh sát biển với các lực lượng trên các vùng biển và thềm lục địa của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Đồng thời, cũng cần phải có nghị quyết chuyên đề tập trung lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao hiệu quả hoạt động phối hợp giữa hai lực lượng với đặc điểm địa bàn, nhiệm vụ của từng đơn vị, nhất là những vùng biển, đảo trọng yếu, chiến lược.

Ba là, đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp phối hợp tuyên truyền giữa hai lực lượng với phương châm “sâu, rộng, hiệu quả, sát thực tiễn, sát đối tượng”.

Thực tế cho thấy, đổi mới phải dựa trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ của mỗi lực lượng để tạo nên sức mạnh chung; thông qua phối hợp để hỗ trợ nhau tốt hơn, không làm cản trở đến các hoạt động hợp pháp trên biển của nhau. Công tác đổi mới trong hoạt động phối hợp phải bảo đảm tính toàn diện, chặt chẽ, thống nhất, đồng bộ và hiệu quả, song phải tập trung, có trọng tâm, trọng điểm, khâu quan trọng nhất.

Để đạt hiệu quả, nội dung phối hợp tuyên truyền phải toàn diện, song tập trung phối hợp tuyên truyền, phổ biến, giáo dục cho ngư dân về việc thực thi phòng chống IUU, các quy định của EC về khai thác thủy sản trong đó tập trung vào 12 hành vi khai thác vi phạm IUU. Tác hại, tác động các lệnh phạt IUU của EC đối với xuất khẩu thủy sản của Việt Nam. Chỉ thị số 45/CT-TTg, ngày 13/12/2017 của Thủ tướng Chính phủ về một số nhiệm vụ giải pháp cấp bách để khắc phục cảnh báo của EC về phòng chống IUU; Công điện số 732/ CĐ-TTg, ngày 28/5/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc ngăn chặn, giảm thiểu và chấm dứt tàu cá, ngư dân Việt Nam khai thác hải sản trái phép ở vùng biển nước ngoài và Quy định của chính quyền các cấp về khai thác hải sản và phòng, chống IUU ở địa phương; một số nội dung chính Luật Thủy sản (2017) và Nghị định số 42/2019/ NĐ-CP, ngày 16/5/2019 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản; tuyên truyền công tác phòng, chống cháy nổ trên tàu thuyền. Qua đó, giúp ngư dân nắm chắc phạm vi vùng biển Việt Nam, tự giác chấp hành pháp luật khi hoạt động trên biển, không có hành vi vi phạm vùng biển nước ngoài để đánh bắt hải sản trái phép, nỗ lực chung tay cùng các cấp, các ngành và cả nước tháo gỡ “thẻ vàng” cho ngành thủy sản của Việt Nam.

Trong quá trình phối hợp, phải luôn giữ vững tư tưởng chỉ đạo, phương châm, nguyên tắc, yêu cầu phối hợp; không ngừng nâng cao khả năng dự báo những tình huống chiến lược, chiến thuật để đưa ra chủ trương, đối sách, biện pháp phối hợp mới, phù hợp với đặc điểm diễn biến thực tiễn hoạt động trên biển và nhiệm vụ của mỗi lực lượng. Qua đó, phát huy sức mạnh tổng hợp, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, tạo môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước.

Bốn là, tiếp tục phối hợp làm tốt công tác nắm tình hình, trao đổi, kiểm tra, xác minh thông tin, thống nhất đánh giá, dự báo tình hình liên quan đến nhiệm vụ thực thi pháp luật trên biển.

Hai lực lượng cần thường xuyên chủ động phối hợp chặt chẽ với nhau trong việc nắm, trao đổi thông tin, phân tích, đánh giá tình hình hoạt động của các phương tiện và ngư dân trên biển; chú trọng phối hợp phân tích đánh giá, dự báo, tránh không để bị động, bất ngờ; tích cực phối hợp với ngành thủy sản, hàng hải và ngư dân hoạt động trên các vùng biển, đảo cập nhật thông tin, thông báo tình hình hoạt động của tàu, thuyền trong nước, nước ngoài, nhất là trên vùng biển xa cho nhau; sẵn sàng cơ động phối hợp cùng nhau xử lý các tình huống kịp thời, hiệu quả.

Đối với hoạt động tuần tra, kiểm soát và xử lý các vụ việc, hai lực lượng cần phối hợp tổ chức tuần tra, kiểm soát thường xuyên trên các vùng biển trọng yếu như: Vịnh Bắc Bộ, cửa Vịnh Bắc Bộ, khu vực biển giáp ranh Việt Nam - Thái Lan - Malaysia… đảm bảo an toàn, hiệu quả. Trường hợp tàu, thuyền, ngư dân nước ngoài xâm phạm trái phép vùng biển của Ta, hai lực lượng cần phối hợp để tham mưu cho Đảng, Nhà nước có chủ trương, đối sách giải quyết phù hợp, bảo đảm giữ vững chủ quyền, đúng pháp luật, phù hợp thông lệ quốc tế. Trường hợp tàu, thuyền, ngư dân của Ta vi phạm, hai lực lượng cần phối hợp để thu thập chứng cứ phục vụ đấu tranh ngoại giao và đấu tranh trên thực địa bảo vệ quyền lợi hợp pháp của ngư dân. Đối với những vụ việc phức tạp, nhạy cảm, hai lực lượng cần phối hợp chặt chẽ với Bộ đội Biên phòng, Kiểm ngư và chính quyền địa phương ven biển nhằm tham mưu, đề xuất cho Đảng, Nhà nước có các biện pháp đấu tranh ngoại giao, trên tinh thần giữ vững nguyên tắc, nhưng linh hoạt, mềm dẻo trong sách lược, tôn trọng luật pháp quốc tế, nhất là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982, Tuyên bố của các bên về cách ứng xử ở Biển Đông (DOC); hợp tác giải quyết bằng phương pháp hòa bình, tránh manh động, mắc mưu các thế lực thù địch, ngăn chặn, đẩy lùi nguy cơ gây ra xung đột, chiến tranh trên biển.

Bên cạnh đó, hai lực lượng cần chú ý tăng cường phối hợp bồi dưỡng, nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ về nghiệp vụ công tác tuần tra, xử lý các vụ việc; hiệp đồng chặt chẽ với ngành thủy sản, hàng hải, ngư dân và Hải quân, Cảnh sát biển các nước trong khu vực có hoạt động phối hợp trên các vùng biển liên quan để hợp tác, xây dựng và luyện tập, diễn tập các phương án chống cướp biển, tìm kiếm, cứu nạn…, nhằm thúc đẩy hợp tác quốc phòng - an ninh trên biển. Định kỳ tổ chức sơ, tổng kết rút kinh nghiệm; thực hiện tốt công tác thi đua - khen thưởng, kịp thời biểu dương những đơn vị, cá nhân thực hiện tốt hoạt động phối hợp; kiên quyết đấu tranh, xử lý nghiêm các tập thể và cá nhân vi phạm quy chế hoạt động phối hợp, làm ảnh hưởng đến nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền, an ninh biển, đảo của Tổ quốc.

Nhiệm vụ phòng chống IUU, gỡ bỏ “thẻ vàng” của EC đối với ngành thủy sản xuất khẩu của nước ta đang đặt ra ngày càng cấp bách, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với nền kinh tế Việt Nam, đồng thời ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh, trật tự, an toàn trên các vùng biển. Do vậy, nâng cao hiệu quả phối hợp giữa Cảnh sát biển Việt Nam và Hải quân nhân dân Việt Nam trong thực thi pháp luật trên biển có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Hoạt động phối hợp giữa hai lực lượng sẽ góp phần cùng cả hệ thống chính trị thực hiện thắng lợi các mục tiêu chung, quản lý tốt hoạt động khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản, các hệ sinh thái biển; phát triển nghề cá Việt Nam theo hướng bền vững, có trách nhiệm trong bối cảnh hội nhập quốc tế; nâng cao đời sống của ngư dân; góp phần bảo đảm an ninh, quốc phòng và bảo vệ chủ quyền biển, đảo của Tổ quốc./.

Đại tá, ThS. CAO VĂN QUANG; Thiếu tá, ThS. NGUYỄN TRỌNG THÀNH

Khoa Lý luận Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh/Học viện Hải quân